Przepływy pieniężne w firmie z sektora MŚP

Czy wiesz, w jakiej kondycji aktualnie jest Twoje przedsiębiorstwo? Nie znając pulsu swojej firmy, szybko możesz wpaść w kłopoty finansowe. Warto więc mieć na oku przepływy pieniężne swojego biznesu. Brzmi skomplikowanie? W praktyce chodzi po prostu o to, czy firma może na bieżąco płacić swoje zobowiązania. Właśnie w tym celu sporządza się sprawozdanie z przepływów pieniężnych, określane też jako rachunek przepływów pieniężnych lub cash flow.

Spis treści:

• • Czym jest cash flow i dlaczego jest ważny?
  • Rachunek przepływów pieniężnych czy całe sprawozdanie finansowe?
  • Dlaczego warto zadbać o weryfikację stanu środków pieniężnych?
  • Rachunek przepływów pieniężnych krok po kroku – 3 obszary działalności przedsiębiorstwa
  • Jak obliczyć cash flow? Poznaj dwie metody
  • Kto ma obowiązek sporządzenia rachunku przepływów?
  • Ciekawostka: skąd wziął się cash flow – krótka historia

Ustawa o rachunkowości nakłada pewne obowiązki na duże jednostki (czyli głównie na te, których sprawozdania są badane przez rewidentów). Wśród zadań znajdziemy m.in. wykonanie rachunku zysków i strat, bilans roczny czy właśnie wcześniej wspomniane saldo przepływów pieniężnych. W tym artykule zebraliśmy wszystkie najważniejsze informacje na temat tego ostatniego. Sprawdź, jak obliczyć cash flow, jaka metoda będzie odpowiednia dla Twojego biznesu i dlaczego warto wykonywać rachunek przepływów pieniężnych krok po kroku.

Czym jest cash flow i dlaczego jest ważny?

Cash flow (przepływy pieniężne) to przychody i rozchody Twojej firmy. Rachunek ten jest jednym z elementów sprawozdania finansowego, które musi zostać sporządzone corocznie przez przedsiębiorców, którzy stosują pełną księgowość. Kluczem jest przedstawienie wszystkich realnych / poniesionych wydatków i wpływów środków pieniężnych w okresie obrachunkowym. Kapitał dzielimy na trzy typy działalności:

• Operacyjną – czyli podstawową działalność oraz inne, które nie wchodzą w zakres działalności inwestycyjnej i finansowej.
• Inwestycyjną – inaczej nazywaną lokacyjną, rozumiemy przez to nabywanie i zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych, a także poniesione z nimi koszty i korzyści finansowe.
• Finansową – pozyskanie lub utrata finansowania (wszystkie zmiany funduszu własnego i obcego, a także związane z nimi koszty i korzyści).

Przepływy pieniężne, inaczej nazywane cash flow – wpływy i wydatki środków pieniężnych, których celem jest pomiar i sterowanie płynnością finansową przedsiębiorstwa. Rachunek przepływów środków przygotowujemy za pomocą jednej z dwóch metod: pośredniej lub bezpośredniej. Oznaczają sposób prezentacji informacji finansowej, a nie sposób obliczeń, który prowadzi do wyniku.

Rachunek przepływów pieniężnych czy całe sprawozdanie finansowe? 

Aby poznać dokładną sytuację finansową swojej firmy, sporządzenie bilansu oraz rachunku zysków w zasadzie nie jest konieczne. Mogą one wręcz przeszkodzić w ustaleniu kondycji przedsiębiorstwa, ponieważ uwzględniają także dane szacunkowe. 

Nie ma na to miejsca w przypadku cash flow – tam zamieszcza się wyłącznie informacje o danych, które miały miejsce. W ten sposób rachunek przepływów pieniężnych w rzeczywisty i najpełniejszy sposób obrazuje finansową kondycję firmy. Wykryte w nim problemy są najważniejszym ostrzeżeniem, że coś w firmie jest nie tak. Im szybciej się o tym dowiesz, tym szybciej możesz zareagować i uratować swoje przedsiębiorstwo przed upadłością. 

Dlaczego warto zadbać o weryfikację stanu środków pieniężnych? 

„Zdrowy” cash flow nie tylko ukazuje, że z finansami biznesu jest wszystko w porządku, ale pozwala on także na dodatkowe możliwości rozwoju firmy, opłacenie nowych projektów czy analizę możliwości spłaty zadłużenia. Sporządzając rachunek przepływów pieniężnych, możesz także ocenić największe wpływy na środki organizacji np. czy pochodzą one z działalności inwestycyjnej lub finansowej. Realnie ocenisz możliwość osiągania celów biznesowych – zarówno tych założonych wcześniej, jak i dopiero planowanych na przyszłość. Poniżej przygotowaliśmy kilka sytuacji, w których pozyskane informacje mogą okazać się niezbędne. 

Zdobądź kredyt w banku: zdecydowana większość rozwijających się przedsiębiorstw prędzej czy później chce skorzystać z kredytu lub pożyczki. Drogie inwestycje rzadko opłacane są własnymi środkami, a opóźnione faktury wyprowadzają niejednego przedsiębiorcy z równowagi (nie tylko) finansowej. O przyznaniu środków decydują bankowi analitycy, którzy – podobnie jak inwestorzy – muszą najpierw zapoznać się z sytuacją Twojego biznesu. Tylko w ten sposób mogą oszacować, czy będziesz w stanie spłacać udzielone jej kredyty. 

Uspokój potencjalnego kontrahenta: czy gdyby zgłosiło się do Ciebie przedsiębiorstwo, które chciałoby, aby dostarczyć mu np. sprzęt komputerowy za 1 mln zł na fakturę z odroczonym terminem płatności to zgodzisz się bez wahania? Najpewniej w pierwszej kolejności sprawdzisz rzetelność klienta. Taka dostawa i ewentualny brak płatności mogłyby postawić w stan upadłości niejedną dużą firmę, a co dopiero MŚP. A wystarczyłoby sprawdzić rachunek cash flow. 

Przekonaj potencjalnego inwestora: szukasz kogoś, kto przekaże pieniądze na rozwój firmy? Nikt nie lubi wydawać środków w ciemno. Inwestor będzie chciał prześwietlić kondycję organizacji, której miałby przekazać fundusze. Rachunek przepływów w prosty sposób wprowadzi inwestora w finanse Twojego przedsiębiorstwa. Najprawdopodobniej jednak będziesz musiał przygotować całe sprawozdanie finansowe. 

Na podstawie powyższych przykładów można wysnuć ogólny wniosek: cash flow przedsiębiorstwa jest istotny dla każdego podmiotu nawiązującego współpracę. Mając możliwość zapoznania się z bilansem bank, kontrahent czy inwestor może oszacować ryzyko i na tej podstawie podjąć decyzję o dalszym kształcie relacji biznesowych. 

Z drugiej strony cash flow to również skarbnica informacji dla osób zarządzających firmą. Mając wiarygodne dane o stanie finansowym przedsiębiorstwa, mogą oni podejmować trafne decyzje, choćby inwestycyjne.

Rachunek przepływów pieniężnych krok po kroku – 3 obszary działalności przedsiębiorstwa

Wiemy już, że informacje o cash flow własnej firmy są bardzo pomocne, a momentami wręcz niezbędne. Jak się więc zabrać za bilans? Aby rachunek przepływów pieniężnych był wiarygodny, przy jego przygotowaniu niezbędne jest wzięcie pod uwagę trzech płaszczyzn działalności podmiotu gospodarczego, do których należą:

Działalność operacyjna

Jest to podstawowa działalność przedsiębiorstwa. Według wielu specjalistów jest to kluczowy obszar, który ma bezpośredni wpływ na działalność inwestycyjną oraz finansową. W zależności od branży i profilu działalności, firma może koncentrować się na produkcji wyrobów lub świadczeniu usług. Analizując przepływ pieniężny z działalności operacyjnej, szybko można wyciągnąć wnioski na temat funkcjonowania na rynku, a przede wszystkim określić jej skuteczność. Do cash flow z tego obszaru zalicza się przede wszystkim środki uzyskane ze sprzedaży produktów lub usług oraz koszty poniesione tytułem zapłaty za surowce, odprowadzone podatki i wypłacone pracownikom wynagrodzenia.

Działalność inwestycyjna

W trakcie funkcjonowania firma może kupować oraz sprzedawać środki trwałe, wartości niematerialne i prawne oraz czynić inwestycje krótko- i długoterminowe w nieruchomości czy instrumenty finansowe, np. lokaty bankowe. Jak z pewnością się domyślasz, kolejne inwestycje czynione przez przedsiębiorstwo mają docelowo przynieść mu w przyszłości zysk. 

Działalność finansowa

Polega na pozyskiwaniu oraz spłacie środków uzyskanych z różnych źródeł na dalszą działalność i rozwój przedsiębiorstwa. W tym celu organizacja może m.in. wydawać akcje czy pozyskiwać kredyty bankowe. Celem środków pieniężnych z działalności finansowej jest poprawa konkurencyjności na rynku. Przykładowo dysponując nowoczesnymi maszynami, możesz wytwarzać więcej produktów w krótszym czasie i tym samym zwiększyć zyski.

Warto też wspomnieć, że w rachunkach przepływów pieniężnych należy uwzględniać wszystkie wpływy i wydatki dla wspomnianych trzech działalności, z jednym wyjątkiem! Są nim wpływy oraz wydatek związany z zakupem lub sprzedażą środków pieniężnych.

Jak obliczyć cash flow? Poznaj dwie metody

Gdy znasz już cel cash flow i wiesz, jakie obszary działalności gospodarczej przedsiębiorstwa on obejmuje, pozostaje kwestia metod przygotowywania rachunku przepływu pieniężnych.
Sprawozdanie z przepływów pieniężnych tworzy się w oparciu o jedną z dwóch metod: bezpośrednią lub pośrednią. Zastanawiasz się, która z nich jest lepsza? Każda z nich pozwala dojść do takich samych wniosków. Różnią się one jedynie sposobem zaprezentowania danych działalności operacyjnej. 

Metoda bezpośrednia rachunku przepływów pieniężnych

To uniwersalna metoda, którą stosuje się zawsze w działalności inwestycyjnej i finansowej. W przypadku operacyjnej pozostaje to do decyzji kierownika jednostki. Korzystając z niej, wykazuje podstawowe wpływy i wydatki dla danej działalności. Stanowią one odrębną pozycję na rachunku przepływów finansowych. Na koniec sumuje się wszystkie kwoty netto z obszaru operacyjnego.

Powstaje też pytanie, skąd uzyskać niezbędne informacje, aby skorzystać z tej metody rachunku przepływów pieniężnych? Rozróżniamy dwie drogi:

• Bezpośrednio,
• Pośrednio.

W pierwszym przypadku, informacje czerpie się z ewidencji księgowej, natomiast w drugim – korygując wielkość sprzedaży i kosztów działalności minus stan należności, zapasów i innych środków, które nie wchodzą w skład działalności inwestycyjnej i finansowej.

Trzeba przyznać, że metoda bezpośrednia rachunku przepływów pieniężnych ma jedną ważną zaletę – można ją stosować do każdego typu działalności – operacyjnego, inwestycyjnego i finansowego. Czy poza tym, istnieją inne jej zalety? Tak! W bardzo prosty sposób można weryfikować wszystkie kwoty i pozycje związane z wydatkami i wpływami. Ponadto, metoda bezpośrednia w rachunku przepływów działalności gospodarczej pozwala na uzyskanie informacji, których nie znajdziemy przy metodzie pośredniej.

Informacje w segmencie działalności operacyjnej, jakie należy wykazać przy stosowaniu metody bezpośredniej:

• wpływy – ze sprzedaży + inne z działalności operacyjnej,
• wydatki – dostawy i usługi, wynagrodzenia netto, podatki i opłaty publicznoprawne, składki na ZUS i inne wydatki operacyjne,
• przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (wpływy + wydatki).

Metoda pośrednia rachunku przepływów pieniężnych

W przypadku tej metody, wychodzi się od wyniku finansowego netto dla roku obrotowego. Powinien być wyznaczony zgodnie z zasadami rachunkowości – memoriałowo. Następnie wynik finansowy netto „korygujemy” do wyniku kasowego, poprzez zmiany w przychodach i kosztach o kwoty, które nigdy nie wpłynęły na rachunki lub nie zostały spożytkowane w okresie sprawozdawczym. Dodatkowo uzupełnia się wynik o wydatki, które nie mają odzwierciedlenia w rachunku zysków i strat.

Skąd pobierać takie dane? Chociażby z bilansu, rachunku zysków i strat czy dodatkowych informacji. Wspomniane działania korygujące możemy podzielić na 4 grupy:

• Eliminacyjną – dodajemy koszty, które nie stanowiły wydatków, np. amortyzacje lub niezapłacone należności.
• Uwzględnioną – odejmujemy wydatki, które nie były kosztem w okresie sprawozdawczym.
• Eliminacyjną II – odejmujemy przychody, które nie mają swojego odzwierciedlenia w bilansie w postaci wzrostu należności.
• Uwzględnioną II – dodajemy wpływy, które nie są związane z przychodami (np. kredyty).

Zalety? Takie rachunki przepływów pieniężnych można wykonać w prosty sposób, bez konieczności rozbudowania ewidencji księgowej. W dodatku łącząc pozycje z rachunku przepływów z pozycjami bilansu czy rachunku zysków i strat, można szybko wykonać sprawozdanie.

Informacje w segmencie działalności operacyjnej, jakie należy wykazać, gdy przygotowujesz rachunek przepływów pieniężnych metodą pośrednią:

• zysk / strata netto,
• korekty razem (amortyzacja, zyski/straty z różnic kursowych, odsetki i dywidendy, zyski/straty z działalności inwestycyjnej, zmiana rezerw, zapasów, należności i zobowiązań krótkoterminowych bez uwzględnienia pożyczek oraz zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych,
• przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (zysk / strata netto + korekty razem).

Kto ma obowiązek sporządzenia rachunku przepływów?

Mimo że z punktu widzenia oceny kondycji finansowej cash flow jest elementem niezbędnym, to nie wszystkie przedsiębiorstwa mają obowiązek zamieszczać go w sprawozdaniu finansowym. To, czy dany podmiot gospodarczy będzie musiał zmierzyć się z przygotowaniem rachunku przepływów pieniężnych, zostało sprecyzowane w ustawie o rachunkowości, a dokładniej w art. 64 ust.1. Gdy zajrzymy do tego przepisu, okaże się, że lista podmiotów zobowiązanych do sporządzania cash flow jest bardzo długa. Znajdują się na niej:

• banki krajowe, oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków zagranicznych, zakłady ubezpieczeń, zakłady reasekuracji, główne oddziały i oddziały zakładów ubezpieczeń, główne oddziały i oddziały zakładów reasekuracji, oddziały zagranicznych firm inwestycyjnych,
• spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,
• jednostki, które działają na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi,
• jednostki działające na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
• krajowe instytucje płatnicze i instytucje pieniądza elektronicznego,
• spółki akcyjne (poza spółkami, które na dzień bilansowy są w organizacji). 

Obowiązek sporządzania rachunku cash flow dotyczy także innych podmiotów gospodarczych, które spełniły następujący warunek – w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządziły sprawozdanie finansowe, spełniły co najmniej dwa z wymienionych warunków:

• średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
• suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro,
• przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.

Cieszysz się, bo nie należysz do grupy zobowiązanych? Nie tak szybko. Sprawozdanie finansowe może pomóc w szybkim zdiagnozowaniu nadchodzących problemów finansowych firmy. Prawidłowo sporządzone składa się z: bilansu, rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pieniężnych, co obrazuje całokształt sytuacji majątkowej firmy. Często do diagnozy problemów finansowych wystarczy jednak sam rachunek przepływów pieniężnych.

Ciekawostka: skąd wziął się cash flow – krótka historia 

Pierwsze wzmianki o cash flow pochodzą z drugiej połowy XIX w. Z perspektywy rozwoju księgowości, której współczesna forma ma swój początek w okolicach XII w., śmiało można powiedzieć, że waga sprawozdania z przepływów pieniężnych została dostrzeżona dość późno. Coraz większą rolę zaczęto do niego przykładać po recesji, która miała miejsce w latach 20. XX w. w Stanach Zjednoczonych. To właśnie wówczas dostrzeżono, jak ważne jest rzetelne przedstawianie kondycji finansowej przedsiębiorstw. Amerykańskie firmy też jako pierwsze zostały zobowiązane do przygotowywania takich sprawozdań.

Od kiedy polskie przedsiębiorstwa mają obowiązek przygotowywać cash flow? Od 1995 r., czyli od momentu wejścia w życie ustawy o rachunkowości, która została stworzona rok wcześniej. Mimo stosunkowo krótkiej historii, współcześnie osoby wchodzące w relacje biznesowe z podmiotami zobowiązanymi do sporządzania cash flow mają pełen wgląd w ich sytuację finansową. Ta część sprawozdania finansowego jest prawnie unormowana, a sposób jego sporządzenia nie budzi żadnych wątpliwości.